زیست شناسی

به نام خداوند بخشنده مهربان

اول دفتر به نام ایزد دانا     صانع پروردگار حی توانا

ابتدای کتاب را با نام خداوندگارِ آگاهِ آفرینندۀ پرورش دهندۀ زندۀ قدرتمند آغاز می کنم.

اکبر و اعظم خدای عالم و آدم     صورت خوب آفرید و سیرت زیبا

خداوندگار جهان و انسان ها که شکل جسمانی نیکو و اخلاق و درونی زیبا را بوجود آورد بزرگتر و بزرگوارتر است.

از در بخشندگی بنده نوازی     مرغ هوا را نصیب و ماهی دریا

از طریق سخاوت و مهربانی خداوند مرغ هوا را و ماهی دریا را نصیب است.

قسمت خود میخورند منعم و درویش     روزی خود میبرند پشه و عنقا

صاحب نعمت و فقیر بهره خود را می خورند، پشه و سیمرغ نیز غذای روزانه خود را به دست می آورند.

حاجت موری به علم غیب بداند     در بُن چاهی بزیر صخره صما

خداوند که از آشکارا و نهان آگاه است، از نیاز مورچه ای در ته چاه و در زیر سنگ بزرگ سخت آگاه است.

جانور از نطفه میکند، شکر از نی     برگ تر از چوب خشک و چشمه ز خارا

1. بر خلاف اندام های دیگر بدن، خون لولۀ گوارش به طور مستقیم به قلب برنمی گردد بلکه از راه سیاهرگ باب، ابتدا به کبد و سپس از راه سیاهرگ های دیگربه قلب می رود.

2. پس از خوردن غذا، میزان جریان خون دستگاه گوارش افزایش می یابد تا نیاز آن برای فعّالیت بیشتر تأمین شود و مواد مغذی جذب شده،به کبد منتقل شوند.

3. در کبد، از مواد جذب شده، گلیکوژن و پروتئین ساخته می شود و موادی مانند آهن و برخی ویتامین ها نیز در آن ذخیره می شوند.

4. ذخیرۀ بیش از اندازۀ چربی در کبد موجب بیماری کبد چرب » می شود.

5. کبد در لوله گوارش پرنده دانه خوار مشاهده می شود.

6. در دوران جنینی، یاخته های خونی در اندام های دیگری مثل کبد و طحال نیز ساخته می شود.

7. تخریب یاخته های خونی آسیب دیده و مرده در طحال و کبد انجام می شود.

8. آهن آزاد شده در تخریب یاخته های خونی یا در کبد ذخیره می شود و یا همراه خون به مغز استخوان می رود و در ساخت دوبارۀ گویچه های قرمز مورد استفاده قرار می گیرد.

9. اریتروپویتین توسط گروه ویژه ای از یاخته های کلیه و کبد به درون خون ترشح می شود و روی مغز استخوان اثر می کند تا سرعت تولید گویچه های قرمز را زیاد کند.

10. به علت موقعیت قرارگیری و شکل کبد،کلیۀ راست قدری پایین تر از کلیه چپ واقع است.

11. کبد، آمونیاک را از طریق ترکیب آن با کربن دی اکسید به اوره تبدیل می کند . 

12. غده های بزاقی، پانکراس(لوزالمعده)،کبد و کیسۀ صفرا با لولۀ گوارش مرتبط اند و ترشحات خود را به درون آن می ریزند. این ترشحات در گوارش غذا نقش دارند.

13. یاخته های کبد (جگر)، صفرا را می سازند.

14. بیلی روبین (ماده ای که از تخریب هموگلوبین گویچه های قرمزدر کبد به وجود می آید).

15. صفرا از راه مجاری صفراوی کبد به یک مجرای مشترک وارد، و درکیسه صفرا ذخیره می شود.

16. کیلومیکرون ها بعدًا همراه با لنف، به خون وارد و لیپید های آن در کبد یا بافت چربی ذخیره می شوند. در کبد از این لیپیدها،مولکول های لیپوپروتئین  (ترکیب لیپید و پروتئین) ساخته می شود که لیپید ها را در خون به بافت ها منتقل می کنند.

17. در کرم های پهن مثل کرم کبد، هر فرد تخمک های خود را بارور می کند.

. یاخته های بدن ما به طور معمول از گلوکز و ذخیرۀ قندی کبد برای تأمین انرژی استفاده می کنند.

19. مطالعات نشان می دهد که الکل سرعت تشکیل رادیکال های آزاد از اکسیژن را افزایش می دهد و مانع از عملکرد راکیزه در جهت کاهش آنها می شود. رادیکالهای آزاد با حمله به DNA راکیزه،سبب تخریب راکیزه و در نتیجه مرگ یاخته های کبدی و بافت مردگی (نکروز) کبد می شوند. به همین علت اختلال در کار کبد و ازکار افتادن آن از شایع ترین عوارض نوشیدن مشروبات الکلی است.

20. در بافت های مختلف بدن یاخته های بنیادی وجود دارند که در محیط کشت تکثیر می شوند. به عنوان مثال یاخته های بنیادی کبد می توانند تکثیر شوند و به یاخته کبدی یا یاخته مجرای صفراوی تمایز پیدا کنند.

21. مشکلات کبدی، سکتۀ قلبی و انواع سرطان از پیامد های مصرف بلند مدت الکل است.

1. امروزه حتی می توان مولکول هایی مانند پروتئین ها را در یاخته های زنده، شناسایی و ردیابی کرد.

2. غشای یاخته از مولکول های لیپید، پروتئین و کربوهیدرات تشکیل شده است.

3. در انتشار تسهیل شده پروتئین های غشا،انتشار مواد را تسهیل می کنند و مواد را در جهت شیبِ غلظت آنها، از غشا عبور می دهند.

4. فرایندی که در آن، یاخته مواد را برخلاف شیب غلظت منتقل می کند، انتقال فعّال نام دارد. در این فرایند، مولکول های پروتئین با صرف انرژی، ماده ای را برخلاف شیب غلظت منتقل می کنند.

5. غشای پایه، شبکه ای از رشته های پروتئینی و گلیکوپروتئینی (ترکیب کربوهیدرات و پروتئین) است.

6. آنزیم پپسین، پروتئین ها را به مولکول های کوچک ترتجزیه می کند.

آنزیم پپسین در حضور کلریدریک اسید، پروتئین سفیدۀ تخم مرغ را گوارش می دهد.

پپسین در محیط اسیدی معده، گوارش پروتئین ها را آغاز و آنها را به مولکول های کوچک تر تبدیل می کند.

در رودۀ باریک در نتیجۀ فعّالیت پروتئازهای لوز المعده و آنزیم های یاخته های رودۀ باریک، پروتئین ها به واحد های سازندۀ خود یعنی آمینواسیدها،آب کافت می شوند.

در بیماری سلیاک بر اثر پروتئین گلوتن )که در گندم و جو وجود دارد( یاخته های روده تخریب م یشوند و ریزپرزها و حتی پرزها از بین م یروند.

شیب غلظت سدیم با فعّالیتپروتئین انتقال دهندۀ سدیم  پتاسیم حفظ م یشود؛ روش عبور بیشتر آمینواسیدها از غشای یاختۀ پرز نیز مانند گلوکز است.

تر یگلیسرید همراه با پروتئین ها و سایر لیپید هابه شکل کیلو میکرون )ذر ههایی شامل تر یگلیسرید، فسفولیپید، کلسترول و پروتئی ن( در می آیند

کیلومیکرون ها بعدًا همراه با لنف، به خون وارد و لیپید هایآن در کبد یا بافت چربی ذخیره می شوند. در کبد از این لیپیدها،مولکول های لیپوپروتئین ) ترکیب لیپید و پروتئین( ساخته می شودکه لیپید ها را در خون به بافت ها منتقل می کنند.

لیپید ها را در خون به بافت ها منتقل می کنند.گروهی از لیپوپروتئین ها کلسترول زیادی دارند و به آنهالیپوپروتئین کم چگال) LDL ( می گویند و در گروهی دیگر، پروتئیناز کلسترول بیشتر است که لیپوپروتئین پرچگال ) HDL ( نامدارند

در کبد، از مواد جذب شده، گلیکوژن و پروتئین ساخته می شود

1. یکی از ویژگی های یاخته های گیاهی، داشتن اندامکی به نام کُریچه است.

2. در کریچه، مایعی به نام شیرۀ کُریچه ای قرار دارد. شیرۀ کُریچه ای ترکیبی از آب و مواد دیگر است.

3. بعضی یاخته های گیاهی کُریچه درشتی دارند که بیشترِ حجم یاخته را اشغال می کند.

4. وقتی مقدار آب در محیط بیشتر از مقدار آن در یاخته باشد، کُریچه ها حجیم و پر آب اند و سبب می شوند که پروتوپلاست به دیواره بچسبد و به آن فشار آورد که به آن تورژسانس می گویند.

5. اگر به هر علتی آب کم باشد، حجم کُریچه کاهش می یابد و پروتوپلاست جمع می شود و از دیواره فاصله می گیرد. این وضعیت، پلاسمولیز نامیده می شود.

6. آب بر اساس اسمز می تواند از غشای پروتوپلاست و کُریچه، آزادانه و بدون صرف انرژی عبور کند.

7. به جز آب، کُریچه محل ذخیرۀ ترکیبات پروتئینی، اسیدی و رنگی است که در گیاه ساخته می شوند؛ آنتوسیانین یکی از ترکیبات رنگی است که در کُریچه ذخیره می شود.

8. غشای کُریچه مانند غشای یاخته، ورود مواد به کُریچه و خروج از آن را کنترل میکند.

9. پروتئین، یکی دیگر از ترکیباتی است که در کُریچه ذخیره می شود.

10. بعضی رنگ ها به علت وجود مواد رنگی در کُریچه است.

11. مشخص شده است که ترکیبات رنگی در کُریچه و رنگ دیسه، پادُاکسنده (آنتی اکسیدان) اند.

12. بعضی گیاهان مناطق خشک و کم آب ترکیب های پلی ساکاریدی در کُریچه های خود دارند. این ترکیبات مقدار فراوانی آب جذب می کنند و سبب می شوند تا آب فراوانی در کُریچه ها ذخیره شود.

13. برای انتقال آب درعرض غشای بعضی یاخته های گیاهی و جانوری و غشای کُریچه بعضی یاخته های گیاهی، پروتئین هایی دخالت دارند که سرعت جریان آب را افزایش می دهند.

14. کُریچه (واکوئول) گوارشی: در پارامسی، حرکت مژک ها غذا را از محیط به حفرۀ دهانی منتقل میکند. در انتهای حفره، کُریچه غذایی تشکیل می شود. کُریچه غذایی درون سیتوپلاسم حرکت می کند.اندامکی به نام کافنده تن (لیزوزوم)، که دارای آنزیم های گوارشی است به آن می پیوندد و آنزیم های خود را به درون کُریچه آزاد می کند. در نتیجه، کُریچه گوارشی تشکیل می شود. مواد گوارش یافته از این کریچه خارج می شوند و مواد گوارش نیافته در آن باقی می مانند. به این کُریچه،کُریچه دفعی می گویند. محتویات این کُریچه از راه منفذ دفعی یاخته خارج می شود.

15. در حفرۀ گوارشی فرایند گوارش درون یاخته ای در کُریچه های غذایی ادامه می یابد. ذرات غذایی با درون بری وارد یاخته می شوند.

16. در پارامسی، آبی که در نتیجۀ اسمز وارد می شود به همراه مواد دفعی توسط کُریچه های انقباضی دفع می شود.

17. پروتئین های ساخته شده در سیتوپلاسم سرنوشت های مختلفی پیدا می کنند. بعضی از این پروتئین ها به شبکۀ آندوپلاسمی و دستگاه گلژی می روند و ممکن است برای ترشح به خارج رفته یا به بخش هایی مثل واکوئول (کُریچه) و کافنده تن بروند.

. بعضی گیاهان در مناطقی زندگی می کنند که با مسئله دما و نور شدید در طول روز و کمبود آب مواجه اند. در این گیاهان برای جلوگیری از هدر رفتن آب، روزنه ها در طول روز بسته و در شب بازند. برگ، ساقه یا هر دوی آنها در چنین گیاهانی گوشتی و پرآب است. این گیاهان در واکوئول های خود ترکیباتی دارند که آب را نگه می دارند.

1. یاخته، اولین بار در بافت چوب پنبه، مشاهده شد.

2. چوب پنبه از یاخته های مرده تشکیل شده است.یاخته های این بافت درمشاهده با میکروسکوپ به صورت مجموعه حفره هایی دیده می شوند که دیواره هایی آنها را از یکدیگر جداکرده اند.

3. کوتینی شدن و چوب پنبه ای شدن از تغییرات دیگر دیواره در یاخته های گیاهی اند که در کاهش از دست دادن آب و جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا به گیاه نقش دارند.

4. کوتین و چوب پنبه از ترکیبات لیپیدی هستند.

5. بُن لاد چوب پنبه ساز: این بن لاد که در سامانه بافت زمینه ای ساقه و ریشه تشکیل می شود، به سمت درون، یاخته های نرم آکَنه ای و به سمت بیرون، یاخته هایی را می سازد که دیوارۀ آنها به تدریج چوب پنبه ای می شود و در نتیجه، بافتی به نام بافت چوب پنبه را تشکیل می دهند.

6. بافت چوب پنبه بافت مرده ای است.

7. بُن لاد چوب پنبه ساز و یاخته های حاصل از آن در مجموع پیراپوست (پریدرم) را تشکیل می دهند.

8. پیراپوست به علت داشتن یاخته های چوب پنبه ای شده، نسبت به گازها نیز نفوذناپذیر است، در حالی که بافت های زیر آن زنده اند و برای زنده ماندن به اکسیژن نیاز دارند؛ به همین علت در پیراپوست مناطقی به نام عدسک ایجاد می شود.

9. پیراپوست شامل چوب پنبه، بُن لاد چوب پنبه ساز و نرم آکنه است.

10. یاخته های درون پوست در دیوارۀ جانبی خود دارای نواری از جنس چوب پنبه (سوبرین) هستند که به آن نوار کاسپاری گفته می شود.

11. با چوب پنبه ای شدنِ یاخته هایی از شاخه که در محل اتصال به دمبرگ قرار دارند، لایۀ محافظی در برابر محیط بیرون ایجاد می شود.

12. بافت چوب پنبه نیز در اندام های مسن گیاهان، علاوه بر حفظ آب، مانعی در برابر عوامل آسیب رسان است.

1. پلاسمودسم ها در مناطقی از دیواره به نام لان، به فراوانی وجود دارند.

2. لان به منطقه ای گفته می شود که دیوارۀ یاخته ای در آنجا نازک مانده است.

3. لان در دیواره نخستین یاخته های بافت پارانشیم مشاهده می شود.

4. لان در دیواره یاخته های تراکئید(نایدیس) آوند چوبی مشاهده میشود.

5. ساختارهایی مانند لان و پلاسمودسم در هنگام تشکیل دیوارهٔ جدید، پایه گذاری می شوند.